Charakterystyka i pochodzenie: Szafran uprawny jest byliną osiągającą wysokość okoto 20 cm. Jego ojczyzną jest Azja Mniejsza oraz Indie. Zadomowił się też w rejonie Morza Śródziemnego, zwłaszcza w Hiszpanii i Francji, ale również na Krymie i w Iranie. Do Hiszpanii sprowadzili go Arabowie w X wieku. Nazwa szafranu pochodzi od arabskiego słowa „zafran”, co oznacza „być żółtym”.

Nazwa łacińska: Crocus sativus L.

Opis: Podziemną częścią szafranu jest bulwa wielkości orzecha włoskiego; z niej wyrastają równowąskie liście z białym nerwem środkowym oraz krótki pęd zakończony dużym jasnolilio- wym kwiatem. Kwiaty składają się z sześciu płatków korony (łatek), zrośniętych na dole w długą rurkę, trzech pręcików oraz słupka z długą szyjką, zakończoną trójdzielnym, pomarańczowym, znamieniem, wystającym ponad płatki korony. Kwitnie od września do listopada. Pomarańczowe słupki od dawna były używane jako przyprawa i lek.

Uprawa: Dziś jest uprawiany w wielu krajach, również w Czechosłowacji, jako roślina przyprawowa oraz dostarczająca bardzo silnego barwnika spożywczego. Cena szafranu jest równa w przybliżeniu cenie złota. Można go jednak zastąpić innymi przyprawami o podobnych właściwościach, dlatego coraz rzadziej się go uprawia i znika on jednocześnie z naszych kuchni. Szafran rozmnaża się przez bulwy sadzone w sierpniu. Zbiera się znamiona słupka (Flos croci, stigma croci), które szybko wycina się z kwiatów i suszy. Z 80-100 tys. kwiatów uzyskuje się 1 kg szafranu. Z 1 ha plantacji można uzyskać w pierwszym roku 6 kg szafranu, w drugim – 20 kg. Uprawa szafranu jest bardzo kosztowna i pracochłonna.

Zawartość: Zawiera żółty barwnik krocynę, gorycz pikrokrocynę, poza tym likopinę, olejek lotny, karoteny, wosk i inne składniki.

Działanie: Szafran użyty w małej ilości jako przyprawa wzmacnia żołądek i przyspiesza trawienie.

Zastosowanie: Szafran pachnie ostro, charakterystycznie, smak ma gorzkawy i korzenny. W farmacji stosowany jest do przygotowywania różnych wywarów, nalewek, ekstraktów i kropli do oczu. Jako przyprawa używany jest w minimalnych ilościach. Szerokie zastosowanie ma na Bliskim Wschodzie i w Europie Południowej. Przede wszystkim pasuje do ryżu. Nasze matki używały szafranu do przyprawiania czystych zup (ze względu na piękny kolor, smak i wygląd, zachęcający do jedzenia), jak również do mięsa jagnięcego, baraniny, zup rybnych, kalafiorowych i bulionów. Znana marsylska zupa rybna bouillabaisse przyprawiana jest właśnie szafranem. W Szwecji szafran jest używany do barwienia chleba. Smakosze proponują najpierw ro/puścić szafran w małej ilości wody lub mleka i dopiero przyprawiać nim potrawy.